Bugün dünya üzerinde milyonlarca insan, hafta sonu tatiline kalan saatleri sayarken, San Francisco merkezli bir teknoloji şirketi olan Bolt’taki yaklaşık 700 çalışanın neredeyse hepsi müsaadeli olacak. Kimisi öğleye kadar uyuyacak, kimisi erkenden kalkıp kıyıda hoş bir yürüyüş yapacak, kimisi de hafta sonları yer bulunmayan kafelerde hoş bir kahvaltının keyfini çıkaracak. Bolt çalışanları bunu yapabiliyor, zira yalnızca birkaç şirketin sahip olduğu bir iş avantajına sahipler: Dört günlük çalışma düzeni…
Covid-19 pandemisi boyunca ofis çalışanlarının hayatını değiştiren pek çok yeni usul denendi. Birinci olarak ofisler büsbütün kapandı ve meskenden çalışma sistemine geçildi, akabinde haftanın yalnızca birkaç gününde ofise gidilen hibrit modele geçildi. Lakin ne olursa olsun kalıpların dışına taşmak pek mümkün olmadı. Pandemi periyodunda bile çalışma haftası pazartesi günü başlayıp cuma günü sona erdi. Bolt hariç…
Geçen yazdan itibaren dört günlük çalışma haftasını uygulamaya koyan Bolt pek küçük de sayılmaz; binlerce müşterisi ve yüzlerce çalışanıyla 11 milyar dolarlık piyasaya kıymetine sahip. Pekala rekabetçi dalların modülü olan şirketlerin haftalık çalışmayı kısaltması ne kadar mümkün? Şayet mümkünse bu çalışanlar için ne manaya gelebilir?
Insider bu sorulara cevap bulmak için Bolt’un çalışanlarıyla konuştu. Görüşlerine başvurulanlardan kimileri daha alt kademe çalışanlarken, kimileri bu yeni siyasetin hayata geçirilmesinden sorumlu yöneticilerdi.
TÜKENMİŞİK SORUNU ‘DÖRT GÜNLÜK HAFTA’YI GETİRDİ
Çağdaş ömürde ‘Pazartesi-Cuma’ kadar kozmik tesiri olan çok az şey var. Bu nizam yalnızca ne vakit çalıştığımızı değil, ne vakit kahvaltı yapacağımızı, ne vakit giyineceğimizi ve hatta ne vakit dişlerimizi fırçalayacağımızı bile belirliyor. Trafiğin nasıl aktığını, restoranların, marketlerin ve sinema salonlarının yoğunluğunu, kimleri ne vakit görebileceğimizi yönetiyor, özgürlüğümüzün hudutlarını belirliyor.
Pandemi devrinde meskenden çalışma, milyonlarca şahsa kendi mesai saatlerini belirleme bağlamında eşi görülmemiş bir esneklik sağladı. Lakin yeniden de esnek çalışma saatleri ile dört günlük bir çalışma haftasının tadını çıkarmak birebir şey değil. Elbette birçok kişi için konuttan çalışmak ofisteyken yapılamayan günlük işlerin yapılmasını kolaylaştırdı, hatta bilgisayarını yanına alıp arkadaşlarıyla buluşmaya gidenler bile var. Lakin bu esnada yöneticilerin beklentileri ve yapılması gereken işler sona ermiyor. E-postalar gelmeye devam ediyor ve işlerin son teslim tarihlerini hatırlatan alamlar çalışıyor. Yani gerçek bir dört günlük çalışma haftasına geçmek kişinin kendi başına yapabileceği bir şey değil, herkesin ahenk sağlamasını gerektiriyor.
Bolt’un dört günlük çalışma haftası fikri, bir tükenmişlik sorununun sonucu olarak ortaya çıktı. Yapılan kıymetlendirme anketlerinde ve ofiste edilen sohbetlerde, çok fazla gece mesaisi yaptıklarını ve hafta sonları da çalıştıklarını lisana getirmeye başlamışlardı. Bu nedenle Ağustos ayında, çalışanlarını daha az çalıştırmanın yollarını arayan şirketler kervanına katılan Bolt, ‘sağlık günleri’ ismi altında birkaç şirket çapında kapatma gerçekleştirdi.
Bolt, dört gün çalışma modeline geçen birinci şirket değil. Daha evvel yaptığımız bir haberde İspanya hükümetinin dört gün çalışmaya geçiş adımlarını duyurmuştuk. Emekçilerin Avrupa ortalamasının üzerinde çalıştığı ülkelerden olan İspanya’da hükümet, haftada 4 gün çalışma projesini uygulamayı kabul eden şirketlerde deneme süreci başlatacağını açıklamıştı.
KUTU
Bolt, dört gün çalışma modeline geçen birinci şirket değil. Daha evvel yaptığımız bir haberde İspanya hükümetinin dört gün çalışmaya geçiş adımlarını duyurmuştuk. Çalışanların Avrupa ortalamasının üzerinde çalıştığı ülkelerden olan İspanya’da hükümet, haftada 4 gün çalışma projesini uygulamayı kabul eden şirketlerde deneme süreci başlatacağını açıklamıştı.
KUTU
Bu yeni düzenle birlikte hiçbir olumsuzluk yaşanmadığını gören Bolt’un kurucuları bir sonraki kademede bahsi yükseltti: Üç aylığına dört günlük çalışma tertibine geçip ne olacağını görmeye karar verdiler.
Şirketin CEO’su Ryan Breslow, Insider’a yaptığı açıklamada, bu türlü bir kararı Google üzere büyük şirketlerin en az bir yıl düşünerek verebileceğini söylerken, farklı işyeri siyasetleri denemeyi sevdiğini vurguladı. Breslow, daha evvel pandeminin en güçlü olduğu devirde, şirketi büsbütün uzaktan çalışmaya geçirip farklı eyaletlerde çalışanlarının maaşlarını eşitlemişti. Dört günlük çalışma nizamı de Breslow’a nazaran atılması gereken bir sonraki mantıklı adımdı.
‘BUGÜN 1 NİSAN MI?’
Breslow, üç aylık pilot çalışmayı şirkete açıklayan bir e-posta gönderdiğinde tüm Bolt çalışanları şaşkına döndü. 23 yaşındaki mühendis Sera Yang, önümüzdeki 12 Cuma gününü de müsaadeli geçireceğini arkadaşlarına açıkladığında onlar da şaşkınlıklarını gizleyemedi.
Şirkete yeni katılan program yöneticisi Matt Greenwald, bunun bir çeşit latife olup olmadığını merak etti. “Bugün 1 Nisan latife günü mü?” diye takvimi denetim etti.
İngiltere’de bulunan 60 şirket ve kuruluş gelecek haziran ayından itibaren haftada dört gün çalışma programını uygulamaya koyacak. Tam 3 bin kişinin katılacağı ülke tarihindeki en uzun periyodik deneme, Ocak 2023’te sona erecek.
İngiltere’de bulunan 60 şirket ve kuruluş gelecek haziran ayından itibaren haftada dört gün çalışma programını uygulamaya koyacak. Tam 3 bin kişinin katılacağı ülke tarihindeki en uzun vadeli deneme, Ocak 2023’te sona erecek.
KUTU: İngiltere’de bulunan 60 şirket ve kuruluş gelecek haziran ayından itibaren haftada dört gün çalışma programını uygulamaya koyacak. Tam 3 bin kişinin katılacağı ülke tarihindeki en uzun periyodik deneme, Ocak 2023’te sona erecek.
‘EŞİM VE ÇOCUKLARIM MÜSAADELİ DEĞİL’
Çalışanlar Breslow’un kararına çok sevinse de şirketteki bir kümenin kuşkuları vardı: Yöneticiler…
“Başlangıçtaki tasam bunun takımımı nasıl etkilediğiydi” diyor dayanak yöneticisi Kincy Clark ve ekliyor: “Beş günlük çalışma nizamının geçerli olduğu bir dünyada yaşıyoruz. Müşterilerle etkileşime geçiyoruz, programlarımız var ve takviye sağlamamız gereken vakit aralıklarımız var.”
Mühendislik takımının üst seviye yöneticilerinden Usman Ismail ise siyasete karşı olduğunu söyleyenler ortasında. Ismail, “Günlerimin birden fazla aslında art geriye toplantılarla geçiyor. Bunun daha küçük bir haftaya sıkıştırılmasının bir manası yok” dedikten sonra, “Karım ve çocuklarımın da cuma günü müsaadesi yok, bu sebeple büsbütün boş bir gün” tabirlerini kullanıyor.
PERFORMANS GAYELERİ TIPKI KALDI
Aslına bakılırsa yöneticiler endişelenmekte haklıydı. Zira herkesin çalışma saatleri yüzde 20 kısalsa da yapılması gereken iş ölçüsünde bir değişiklik yoktu.
Öncelikli olarak toplantılar mercek altına alındı. Yöneticiler takımlarının yaptığı kadar çok toplantının sahiden gerekli olup olmadığını gözden geçirdi. Kimilerini iptal ettiler, kimilerini da ayda bir defa ve çok daha kısa müddette yapmaya karar verdiler. Şirket ayrıyeten çalışanlarına davet edildikleri toplantıları titizlikle değerlendirmelerini ve gereksiz gördüklerine katılmamalarını söyledi. Bunu yapmak birtakım çalışanları zorladı.
23 yaşındaki genç mühendis Namanh Kapur, birinci birkaç görüşmesini reddetme konusunda gergindi. Meslektaşlarını gücendirme olasılığından tasa duyuyor, toplantı davetini neden reddettiğini her seferinde uzun uzun gerekçelendirmeye ihtimam gösteriyordu.
Kapur, “Bir mühlet sonra insanların benden nefret etmeyeceğinin farkına vardığımda bunun çok hoş olduğunu düşündüm. İş arkadaşlarım hala beni seviyordu. Bu zihinsel mani ortadan kalktığında, yapmak istemediğim her şeyi iptal etme yetkisine sahip olduğumu hissettim” diyor
TEK İSTİSNA VARDI
Çalışanlar işlerini dört günde halletmek için ne gerekiyorsa yapmaya ve yeni formüller aramaya başladılar. Kısalan hafta, ekibi kıymetli bahislere öncelik vermeye zorladı ve tüm bu tekrar yapılanma çalışmalarının güçlü bir tesiri oldu. İmkânsız görülen dört gün çalışma işe yaradı. Çalışanlar artık ortalama bir günün artık daha dolu olduğunu, lakin eskisinden daha ağır hissetmediklerini söylüyordu.
Tek istisna, müşteri takviye departmanıydı. Dört günlük bir haftaya geçişin daha fazla planlama ve öteki departmanların tersine ek harcama gerektirdiği tek kısım burasıydı. Müşteri dayanak departmanı vardiyalı olarak çalışıyordu. Müşteri dayanağı cuma günleri müsaadeli olamazdı, zira müşteriler müsaadeli değildi.
YÖNETİCİLERİN YÜZDE 93’Ü EVET DEDİ
Geçen yılın sonunda Bolt yöneticileri, beş günlük haftaya geri dönmek mi yoksa kısaltılmış haftayı kalıcı kılmak mı istediklerine karar vermek için deneylerinin envanterini çıkardılar.
Karar iki faktöre bağlıydı: Birincisi çalışanlar memnundu. Şirket çalışanının yüzde 84’ü dört gün çalışmanın iş-özel hayat istikrarını kurmalarına yardımcı olduğunu ve daha verimli olmalarını sağladığını belirtti. Başlangıçta uygulamaya soru işaretiyle yaklaşan yöneticilerin bile fikri değişti ve yüzde 93’lük bir kesim “Devam edelim” dedi.
Üstelik çalışanların memnuniyeti artarken şirket ziyana da girmemişti. Yöneticilerin yüzde 86’sı gruplarının maksatlarını tutturduğunu, yüzde 88’i ise müşteriler ve hissedarlar için verimlilik ve hizmet düzeyini koruduklarını belirtti.
İnsan kaynaklarından sorumlu lider yardımcısı Adam McBain, “İş perspektifinden baktığımızda, devam etmemek için bir sebep göremedik” diye konuştu. Ocak ayında yapılan açıklamayla dört günlük hafta uygulaması kalıcı oldu.
BİR MÜDDET SONRA YENİ BİLDİRİ GELMEMEYE BAŞLADI
Dört günlük mesainin birinci haftalarında çalışanlar, tıpkı hafta sonları yaptıkları üzere cuma günleri de bilgisayarlarını açıp e-postalarını denetim ediyorlardı. Lakin bir müddet sonra yeni ileti gelmemeye başladı. Birkaçı hariç artık bilgisayarını cuma günü açan yoktu. Hâlâ açanlar ise hafta sonuna sarkacak işlerini bir saat içinde halledip bitiriyordu. Dayanak yöneticisi Clark, “Eşimle cumartesi ve pazar günleri rahatlıkla plan yapabiliyoruz. Meğer bundan evvel daima bir soru işareti oluyordu” diyor.
Şirketin avukatlarından Alesya Nasimova, yeni sisteme en güç adapte olanlardan biriydi. Daha sonra durumun farkına varan müşterileri bile cuma gerçekleşecek toplantı davetlerini pazartesi gününe çekmeye başladılar.
YENİ BOŞ VAKİTLERİNDE NE YAPACAKLAR?
Çalışanlar, yeni boş vakitlerinden en düzgün biçimde nasıl yararlanacaklarını da bulmak zorundaydılar. Kimileri öteki arkadaşları cuma günleri çalıştığı için lakin iş arkadaşlarıyla plan yapabiliyordu. Kimileri da hafta sonu yoğunluktan gidemeyeceği yerlere gidiyordu.
Çabucak çabucak herkes, cuma gününü çamaşır yıkama ve market alışverişi üzere mesken işleri için ayırdıklarını söyledi. Kulağa sıkıcı geliyor fakat cumartesi ve pazar günlerinin aile ve arkadaşlarla cümbüşe kaldığını düşünürsek, bu kusursuz bir tertip…
HÜKÜMETE 34 MİLYONA MAL OLUYOR
Dört günlük bir çalışma haftası, değişik bir teşebbüsün ötesinde hakikaten işe yarayabilir mi? Müellif Cal Newport’un yıllardır lisana getirdiği üzere, profesyonellerin mesaileri gereksiz toplantılar ve bitmeyen e-posta zincirleriyle şişirilmiş durumda.
2015’ten 2019’a kadar yapılan bir dizi denemede İzlanda, kimi devlet memurları için mesaiyi 35 saate indirdi. Sonuçlar şaşırtıcıydı. Kent muhasebecileri her hafta bir evvelkinden daha fazla fatura girmeye başlamış, öbür kısımlarda de hiçbir olumsuz sonuç gözlemlenmemişti.
Vardiyalı çalışanları olan şirketler ve kuruluşlar için dört günlük çalışma haftasına geçmek, işgücüne daha fazla harcama yapmak manasına geliyor. İzlanda’da memurlar için kısaltılmış hafta, hükümete yaklaşık 34 milyon dolara mal oluyor. Hastaneler üzere günün her saatinde işçi gereksinimi olan kurumlar için ise bu sistem epey güç.
İzlanda’da, hükümetin daha kısa bir çalışma haftasıyla ilgili başarılı deneyleri, ülke çapında bir değişime yol açtı. Bugün ülke işgücünün yüzde 86’sı ya daha kısa çalışıyor ya da talep etme hakkına sahip. Hem özel bölümde hem de kamu kesiminde çalışanlar ekseriyetle haftada 36 saatten fazla çalışmaz.
ALINTI METNİ: İzlanda’da, hükümetin daha kısa bir çalışma haftasıyla ilgili başarılı deneyleri, ülke çapında bir değişime yol açtı. Bugün ülke işgücünün yüzde 86’sı ya daha kısa çalışıyor ya da daha kısa çalışmayı talep etme hakkına sahip. Hem özel dalda hem de kamu bölümünde çalışanlar ekseriyetle haftada 36 saatten fazla mesai yapmıyor.
HÂLÂ BEŞ GÜNLÜK BİR DÜNYADA YAŞIYORUZ
Ama dört günlük çalışma haftasının önündeki asıl büyük mani, hala beş günlük bir dünyada yaşıyor olmamız.
Diyelim ki nitekim çok güzel bir yöneticisiniz. Çalışanlarınızın tükenmiş olduğunu biliyorsunuz ve üç günlük bir hafta sonunun yararlarıyla ilgileniyorsunuz. Fakat müşterileriniz hâlâ cuma günleri de çalışıyor. Haftanın bir günü bankacılarına, avukatlarına yahut satış temsilcilerine ulaşamazlarsa, işlerini diğerine yaptırmazlar mı? Bu açığı kapatmak için daha fazla insanı işe alırsanız, fiyatlarınızı yükseltmek zorunda kalır mısınız?
Daha kısa haftaları kendi başlarına uygulamaya çalışan şirketler için kalıcı bir sistem oturtmanın en sıkıntı yanı bu. Bir piyasa iktisadında bu işi sahiden yürütmenin tek yolu, devletlerin bunu herkes için mecburî kılması…
62 SAATTEN 40 SAATE…
1870 yılında bir Amerikalı haftada 62 saat çalışıyordu. On yıllar boyunca sendikalar, emekçilerin bu süreyi düşürmelerine yardımcı olmak için çaba verdi. Sonuçta ortalama haftalık mesai mühletini 1890 yılında 60 saate, 1913 yılında 58 saate indirdiler.
Patronlar daha fazla azalmayı önlemek için ellerinden gelen her şeyi yaptılar. Değişikliklerin kendilerini iflas ettireceğinden şikâyet ettiler ve insanlara daha fazla boş vakit vermenin yalnızca tembelliği teşvik edeceği konusunda ısrar ettiler. Fakat tüm bunlara karşın bir dizi denemenin akabinde Ford, 1926 yılında haftada 40 saatlik mesai tertibini ilan etti.
Daha sonra kısa çalışma saatleri bir zorunluluğa döndü ve şirketler daha fazla insanı işe almaya başladı.
İŞ MÜRACAATLARI DÖRT KATINA ÇIKTI
Yeni tertibi duyurmasıyla, bu yılın birinci çeyreğinde Bolt’taki iş müracaatları bir evvelki yıla nazaran dört katına çıktı. Çalışanların birçok, arkadaşlarının ‘CV yağmuruna’ tutulduklarını söylüyor.
Büyük Buhran’ın Amerika’yı beş günlük bir haftaya taşıması üzere, yaşadığımız devir de dört günlük haftanın temellerinin atılmasını sağlayabilir. Tüm hayatını beş günlük bir çalışma haftasına bağlı kalarak geçiren eski jenerasyonlar için, üç günlük hafta sonu ütopik gelebilir. Lakin gençler bunun gerçekleşmesi için sabırsızlanıyor.
Insider’da yayımlanan ‘How one company embraced the four-day week — and actually made it work’ yazısından derlenmiştir.
