Bir aydan biraz daha uzun bir müddet evvel, 2022 Kış Olimpiyatları’nın arifesinde, dünyanın en güçlü iki otokratik başkanı Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Çinli mevkidaşı Xi Jinping, Pekin’de gösterişli bir tepede buluştu.
İki önder “kapsamlı” ve “limitsiz” bir işbirliği muahedesi yapıp, global sistemde “yeni bir çağ” ilan ettiler.
Mutabakatta birbirlerine dayanak kelamı verdiler ve NATO’nun daha da genişlemesine ve yeni bölgesel ittifakların kurulmasına karşı olduklarını ilan ettiler.
Çin Devlet Bakanı Xi Jinping’in Rusya’yla fazla yakınlaşarak bir hesap kusuru yaptığı konuşuluyor
Bu tavır, Washington’ın Çin’in daha savlı tavrına karşı bir Endo-Pasifik ittifakı oluşturma uğraşlarına örtülü bir göndermeydi.
‘YENİ ÇAĞ’ PLANLANDIĞI ÜZERE GİTMİYOR
Dünya, kısa bir mühlet sonra bu “yeni çağın” ne manaya geldiğini gördü. Muahedenin imzalanmasından yalnızca birkaç hafta, Pekin Kış Olimpiyatları’nın kapanış merasiminden dört gün sonra, Putin’in tankları Ukrayna’ya girdi.
Rus paraşütçüler Kiev yakınlarına indirilirken ve bir Çin uçak gemisi Tayvan Boğazı’nda seyrederken, Putin ve Xi kısa bir müddetliğine hükümran göründüler. Dünya, şoke olmuş ve inanamayan bir halde olanları izledi.
Şimdiyse, Putin’in savaş makinesi tekler ve Rus iktisadı milletlerarası ambargolardan darbe yerken, Xi’nin planları da uygun gitmiyor üzere görünüyor.
Uzmanlar Pekin’in Rusya yanlısı telaffuzundan uzaklaşmasını, Tayvan konusundaki telaffuzunu yumuşatmasını, radikal iktisat siyasetlerinden geri adım atmasını ve ülke genelinde süren Covid kapanmalarını, Devlet Lideri Xi için büyük siyasi mağlubiyetler olarak görüyor.
Üst üste gelen krizler Çin’de iktidarı zora soktu
Xi’nin, bu sonbaharda 20. Çin Komünist Partisi Kongresi’nde üçüncü kere devlet başkanlığına getirilmesi bekleniyor. Uzun müddettir Çin’i izleyen Eski Avustralya Başbakanı ve Asya Topluluğu Lideri Kevin Rudd, birçok kere Xi’nin 2020’ler boyunca ve 2030’ların başları boyunca Çin’in önderi, birtakım uzmanlara nazaran de “ömür uzunluğu devlet başkanı” olarak kalmaya kararlı olduğunu söylüyor.
Lakin tarihi perspektiften bakacak olursak, süregiden siyasi hezimetler otokratik önderler için pek yeterli haber değil.
AKSİ ESEN RÜZGARLAR
Freeman Chair Çin Araştırmaları’ndan June Blanchette, geçtiğimiz günlerde Foreign Policy mecmuasındaki yazısına, Pekin’in Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden evvelce haberi olup olmadığından bağımsız olarak, Xi’nin işgalden günler evvel Putin ile “limitsiz” iştirake girmesinin “iktidarda geçirdiği yaklaşık 10 yıldaki en büyük dış siyaset fiyaskosu” diye tanımladı.
Bu tespit, Çin’in içindeki kimi şahıslarda, hatta resmi etraflarda bile yankı buldu.
Yönetici seçkinlere karşı nadiren görülen bir karşı çıkışla, hükümetle kontaklı akademisyen Hu Wei hem Çince hem de İngilizce yazdığı yazıda, Pekin’e Rusya yanlısı siyasetini gözden geçirme daveti yaptı.
Çin’in şu anda sahip olduğu iki uçak gemisinden biri olan Liaoning… Öteki geminin ismi ise Shandong
Yazıda, Çin başkanını direkt eleştirmekten kaçınılsa ve yalnızca Çin’in ulusal çıkarları argümanı perspektifinden bakılsa da, internet sitesi derhal bloke edildi. Lakin yazıya Çin dışından hala erişilebiliyor.
Memleketler arası siyaset fiyaskoları dışında Xi’nin “ortak refah” diye tanımladığı, özel dal aleyhine devlet bölümünü önceleyen radikal ekonomik siyasetlerinde da gerileme var.
Memleketler arası haber ajanslarının hepsi, son aylarda Çin ekonomisindeki büyük yavaşlamayı ve yabancı sermaye çıkışlarını bildiren haberler yaptılar.
Xi ve hükümetinin, bu durum karşısında ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve piyasaları yatıştırmak için birtakım en radikal iktisat siyasetlerini yumuşattığına dair işaretler var.
Bridgewater’ın kurucusu ve Eş İdare Konseyi Lideri Day Dalio üzere uzun müddettir Çin’e yatırım yapan isimler, Çin hükümetinin ekonomik sıkıntılarla başa çıkabileceğine olan itimatlarını dile getirirken, bazıları da kuşkularını ifade ediyor.
Vaka sayılarının rekor kırdığı ülkede Şangay hâlâ karantinada
Çin’de görev yapmış eski İngiliz diplomat, yatırım bankacısı ve yazar Roger Garside, BBC’ye yaptığı açıklamada, Çin’in hızla yaşlanan nüfus, büyük bir ekonomik eşitsizlik, yolsuzluk, yapısal ekonomik dengesizlikler, gayrimenkul balonu ve hatta çevre kirlenmesi gibi sorunlarla karşı karşıya olduğunu söylüyor. Garside’a göre bu sorunlar sadece reform ve hukukun üstünlüğünün tesis edilmesiyle çözülebilir.
Garside, Xi’nin “Mao-dönemi totaliter kontrol” yöntemine geri dönme çabasının, sadece fiyaskoyla sonuçlanabileceğini vurguluyor.
SIFIR-COVİD BAŞARISI VE FİYASKOSU
Tüm bu fiyaskolar ve geri adımların arasında, Devlet Başkanı Xi’ye siyaseten belki de en çok zararı veren Sıfır-Covid oldu. Çünkü bir çok kez, durumun kontrolü altında olduğunu bizzat doğrulayarak, kişisel prestijini ortaya koymuştu.
Ocak 2020’de Çin lideri 9 milyon kişinin yaşadığı Wuhan kentinin kapatılmasını ilk emrettiğinde, dünya inanamamıştı.
Bu en ilk Covid önlemleri kısa süre içinde tüm dünyada kopyalandı.
Kapanalar ve ardından gelen Sıfır-Covid politikası, kısa sürede Çin’in Covid başarısının alamet-i farikası haline geldi. Çin medyasında Çin’in etkinliği ve işlevsiz Batı karşısındaki üstünlüğü olarak gösterildi.
Sıfır-Covid politikası uluslararası seyahatlere çok sıkı bir kısıtlama, yerel karantina kuralları ve testlerin sert bir şekilde uygulaması anlamına geliyordu.
Çin ekonomisi uzun yıllardır görülmediği kadar kötü durumda
Bir süreliğine işe yaradı ve çok işe yaradı. Politika sayesinde yaşamlar kurtuldu ve Çin ekonomisi rayına oturtuldu.
İronik bir şekilde Devlet Bakanı Xi’nin şimdiye dek başarılı olan “modeli”, dünyanın geri kalanı toparlanır ve Covid kapanmalarından çıkarken, Çin ekonomisine büyük zarar verdi.
Çin’de bulaşma oranı uzun süredir gerçekten düşük ve halkı aşılanmaya teşvik eden pek bir şey yok.
Aşıya karşı tereddüt yaygın ve aşılananlara bile devlet propagandası dezenformasyon nedeniyle, birçok kişi Batı’nın daha ileri mRNA aşılarının güvenli olmadığına inandı.
Birçok kişi, ülkede üretilen inaktif aşıları tercih etti. Uluslararası veriler, inaktif aşıların Delta ve Omicron gibi daha bulaşıcı yeni varyant dalgalarına karşı daha az etkili olduğunu açıkça gösteriyor.
Çin hükümeti geçen yıldan bu yana sessizce onaylar ve hatta bazı Batılı aşıları ithal ederken, birçok kişi Hong Kong’dan Şangay’a dek ülkeyi etkileyen son Covid dalgasına karşı işe yaraması için çok geç kalındığını söylüyor.
Hong Kong Çin Üniversitesi’nden Zheng Michael Song, Covin kısıtlamalarının Çin’e ayda en az 46 milyar dolara, bir başka deyişle GSYİH’nin % 3,1’ine mal olduğunu tahmin etti. Çin’in ekonomik kalbi Şangay tam kapanmaya giderken, maliyet daha da artacak.
