BBC’nin yaptığı bir araştırma, toplumsal medya uygulaması Telegram’da bayanların çıplak fotoğraflarını müsaadeleri olmadan paylaşarak çok büyük çapta şantaj ve taciz yapıldığını ortaya çıkardı.
Azerbaycanlı Nigar ülkesini terk etmek zorunda kalmış. 2021’de eşiyle cinsel ilişkideyken çekilen imajlar evvel ailesine gönderilmiş, sonra da bir Telegram kümesinde paylaşılmış.
Nigar, “Annem ağlamaya başladı ve bir görüntü aldığını söyledi” diyor ve ekliyor “Mahvoldum, büsbütün mahvoldum. Bana çok ayıp bir şey yapmışım üzere bakıyorlar. Evliymişiz, fakat kimin umurunda?” diyor.
Bu görüntü 40 bin üyesi olan bir kümede paylaşılmış; üstelik imgede, eşinin yüzü buzlanmış lakin Nigar’ınki açıkça görülüyor.
Şanssız bayan görüntüyü eski eşinin şantaj gayesiyle gizlice çektiğine inanıyor, Nigar’ın erkek kardeşi ise Azerbaycan idaresine muhalif. Annesine gelen bildiride, kardeşi muhalif hareketlerine son vermezse görüntünün Telegram’da yayınlanacağı tehdidinde bulunulduğunu anlatıyor. Nigar eski eşiyle konuşmuş fakat eşi görüntüyü kendisinin çekmediğini söylemiş.
Nigar hala olayın tesirini üzerinden atamamış. “Haftada iki defa terapiste gidiyorum” diyor, “Bir ilerleme kaydedemediğimi söylüyorlar. Unutabilir misin diyorlar, hayır diyorum.”
Azerbaycan’dan binlerce kilometre ötede, araştırma için Sara takma ismini kullanan bir öteki bayan daha var.
Çıplak fotoğrafı Telegram’da paylaşıldığı anda Sara’nın hayatı değişmiş. Hatta paylaşıma Sara’nın Instagram ve Facebook hesapları ile telefon numarası da eklenmiş, bunun üzerine de apansızın tanımadığı adamlar arayıp, öbür fotoğraflar da istemeye başlamış.
Sara “Kendimi fahişe üzere hissetmeme neden oldular, zira fotoğrafları benim paylaştığımı sanıyorlardı. Bir bayan olarak hiçbir kıymetim yoktu” diyor.
Sara fotoğrafı yalnızca bir şahısla paylaşmış, lakin fotoğraf, bir kısmı Havana’da kendi oturduğu mahallede yaşayan 18 bin kişilik bir Telegram kümesine düşmüş. Bayan artık sokaktaki yabancıların kendisini çıplak görmüş olmalarından tasa duyuyor ve “Dışarı çıkmak istemedim, arkadaşlarımla görüşmek istemedim, çok problem çektim” diyor.
EN AZ 20 ÜLKEDE
Sara yalnız da değil. Telegram’da BBC tarafından yürütülen ve aylar süren araştırma, en az 20 ülkede bayanların gizlice çekilen, çalınan ya da sızdırılan imajlarının büyük kümeler ve kanallarda paylaşıldığını gösterdi. Araştırmada Telegram’ın bu sıkıntıyla baş etmek için pek bir şey yaptığını da görülmedi.
Hem Nigar’ın, hem de Sara’nın istekleri olmadan yayılan imgeler Telegram’a bildirildi lakin cevap alınamadı. Onlar üzere birçok bayan da birebir şeyi yaşadı.
BBC, Rusya’dan Brezilya’ya, Kenya’dan Malezya’ya kadar birçok ülkede 18 Telegram kanalını ve 24 Telegram kümesini takip etti. Bunların toplam abone sayısı yaklaşık 2 milyondu.
Telegram’da çıplak imgelerle birlikte, mesken adresleri, ailelerin telefon numaraları üzere özel bilgiler de yayınlanıyor. Üstelik bunları isimsiz olarak yayınlayabilmek için üyelerinden eski eşlerinin, iş yahut okul arkadaşlarının mahrem imajlarını isteyen küme yöneticileri bile görüldü.
Telegram, dünyada yarım milyardan fazla faal kullanıcısı olduğunu ve birçoklarının saklılık prensibi nedeniyle Telegram’a geçtiklerini söylüyor. Hatta platformun kullanıcı sayısı Twitter’dan fazla.
2021’in Ocak ayında WhatsApp’ın saklılık kurallarını değiştirmesinden sonra milyonlarca kişi Telegram’a geçti. Telegram basına sansür uygulayan ülkelerde, demokrasi yanlısı göstericiler ortasında da tanınan.
Kullanıcılar isimlerini ya da telefon numaralarını göstermeden paylaşımda bulunabiliyor, üye sayısı 200 bine kadar varan özel ya da açık kümeler yahut sınırsız bireye yayın yapan kanallar oluşturabiliyor.
Telegram’ın saklılığa yaptığı vurguya karşın, yalnızca “gizli sohbet” seçeneği bir uçtan başkasına şifreleme özelliği sunuyor. Bu da sohbeti oburlarının görmesini önlüyor. Signal ve WhatsApp üzere sohbet programlarının fabrika ayarları da bu türlü.
Telegram öbür platformlarda yasaklanan şahıslar üzere, fazla sıkı denetim istemeyen kullanıcılara cazip geliyor.
Dijital haklarla ilgili çalışmalarda bulunan Access Now kümesinin hukuk danışmanı Natalia Krapiva, “Telegram ve sahibi, kullanıcılara sansür uygulamak istemediklerini söylüyorlar” diyor. Ancak yapılan araştırma, bu yaklaşımın Telegram’ı mahrem imgeleri sızdırmaya uygun bir platform haline getirdiğini ortaya çıkardı.
Telegram’ın mahrem imgelerin sahibinin isteği olmadan paylaşımına karşı özel bir siyaseti yok, lakin kullanıcıların kamuya açık Telegram kanallarında ve uygulamalarında yasa dışı pronografik paylaşımda bulunmaları yasak. Uygulamadaki açık ve özel kümelerde ayrıyeten kullanıcıların pornografik içeriği bildirebilecekleri bir bildirim özelliği de bulunuyor.
Telegram’ın kuralları uygulamakta ne kadar aktif olduğunu görmek için BBC grubu buldukları 100 müstehçen imgeyi, uygulamadaki bildirim özelliğini kullanarak bildirdi.
Bir ay sonra, bu imajlardan 96’sına hala ulaşılabiliyordu. Artık erişemediğimiz kümelerde bulundukları için öteki dört imgeye ne olduğu ise bulunamadı.
BİR FİNCAN KAHVEDEN UCUZA ÇOCUK İSTİSMARI MANZARALARI
Araştırma devam ederken Rusya’dan, bir fincan kahve fiyatından ucuza çocuk istismarı manzaraları satmaya çalışan bir hesaba rastlandı.
Hesap Telegram’a ve Londra Emniyet Müdürlüğü’ne bildirildi, fakat iki ay sonra hem bu paylaşım hem de yayınlandığı kanal yerli yerinde duruyordu.
Hesap, lakin Telegram’ın medya grubuna müracaat yapıldıktan sonra kapatıldı.
Gevşek bir idare usulü benimsemesine karşın Telegram kimi içeriklere karşı harekete geçiyor.
Bu cins görüntüler nedeniyle Apple’ın kısa bir mühlet Telegram’ı uygulama indirme sayfasından kaldırmasından sonra, Telegram çocuk istismarı imgelerine karşı daha faal bir çaba başlattı.
Telegram, 2019’da da Avrupa Polis Teşkilatı Europol ile işbirliği yaparak, Irak Şam İslam Devleti DEAŞ ile ilgili çok sayıda paylaşımı sildi.
Oxford Internet Enstitüsü’nden araştırmacı Dr Aliaksandr Herasimenka, “Telegram’ın terörizmle kontaklı, yahut radikal siyasi içerikleri kaldırabildiğini ve kaldırdığını biliyoruz” dedi.
Bununla birlikte mahrem imgelerin kaldırılması Telegram’ın öncelikleri ortasında değil üzere görünüyor.
Telegram’ın ismi açıklanmayan içerik moderatörü kullanıcılardan otomatik bir sistemle bildirim aldıklarını ve bunları spam, bir öteki deyişle istenmeyen bildiriler ya da spam olmayan iletiler diye ayırdıklarını anlattı. Bu kişi birebir vakitte mahrem imajları özel olarak aramadıklarını, bildikleri kadarıyla Telegram’ın bunu yapan bir yapay zeka özelliği de olmadığını söyledi.
Bu nedenle birtakım bayanlar kendi tedbirlerini almak zorunda kalıyor.
Joanna, Malezya’da berbat şöhretli bir Telegram kümesinde 13 yaşındayken çekilen bir çıplak fotoğrafını buldu. Uydurma bir profil oluşturarak kümeye katılan Joanna, çıplak fotoğraf taraması yaptı ve bulduklarını bildirdi, ayrıyeten arkadaşları ile de paylaştı.
Medyanın ağır baskısı üzerine küme sonunda kapatıldı fakat araştırma sırasında birebir şekil imajlar paylaşan en az iki kopyasını daha bulundu.
Joanna “Bazen kendinizi çok çaresiz hissediyorsunuz. Bu kümelerin kaldırılması için çok çabaladık. Lakin hala ortaya çıkıyorlar, bunu bir sonu var mı, doğrusu bilmiyorum.” diyor.
Telegram, BBC’nin mülakat talebini reddetti, fakat bir açıklama yaparak halka açık mecraları etkin bir formda konrol ettiğini ve kullanım kurallarını ihlal eden içeriklerle ilgili bildirimleri dikkate aldığını bildirdi.
Telegram, platformda insanların isteği olmadan mahrem imajlarının paylaşılmasına müsaade verilip verilmediğine ve bu içeriğin kaldırıp kaldırılmadığına açıklık getirmedi.
Telegram’ın birtakım kanallarına reklam alınacak olması, uygulamanın daha ticari bir hale geleceğine işaret ediyor.
Bu da büyük olasılıkla Telegram’ı, mahrem fotoğrafların paylaşımı ile ilgili kurallar getirmeye başlayan WhatsApp üzere rakipleriyle birebir formda davranmaya zorlayacak.
Telegram’ın daha sıkı denetimler uygulaması yolundaki baskılara ne kadar direneceğini vakit gösterecek.
